آیه های قرآن و ارتباط آن ها با هنر

بی شک خداوند عزیز خلاق و هنرمند است. خلقت او بی نظیر است و قرآن معجزه ی عصر اخیرو هميشگي اوست که به صورت شعر و قصه و سرشار از بدایع و صنعت است. آفرینش آسمان ها و زمین و هرآنچه در آن است، نشان از خلاقیت اوست. این چنین خداوندی که هر ذرّه از آفرینش او را که با تعقل بنگری نشانی از زیبایی و زیبایی شناسی، تعقل و خلاقیت و بی بدیل بودن را در خود دارد وآیه آیه قرآنش نیز بی ارتباط با هنر و هنرمند نیست. شایسته ی بندگی و عبادت است.

هنر به چند مقوله توجه خاص دارد و اساس و اصل هنر برآن استوار است که شامل: 1) ارتباط با طبیعت 2) زیبایی شناسی 3) تاریخ هنر 4) تولید هنری 5) نقد هنری. آیه های فراوانی در قرآن است که با اصول هنر، مطابقت دارد و این نکته را متذکر می شوند خداوند خود هنرمند است و دوست دارد بندگانش تربیت هنری داشته باشند و قطره ای از اقیانوس بی کران معبود خویش را در خود تقویت کنند.

اصل اوّل ارتباط با طبیعت است

صدها آیه در قرآن است که انسان را به ارتباط با طبیعت و تعقل درآن و الهام از آن تشویق و ترغیب می کنند مانند آیه زیر:

«اِنَّ فی خلق سموات والارض واختلاف اللیل والنهارو فلک الّتی تجری فی البحر بما ینفَعُ الناس و انزل من ماءِ من السماءِ فاحیاءِ بِهِ الارض بعد موتها و بث فیها من کلِّ دابةِ و تصریفِ الریاح و السحاب مسخر بین السماءِ و الارض الایات لِقومٍ یعقلون» (164 بقره). (همانا در آفرنش زمین و آسمان و اختلاف شب و روز و حرکت کشتی ها برای منفعت مردم و نزول آب از آسمان و سپس زنده شدن زمین بعد از مرگش و گسترش هر موجودی در آن و حرکت بادها و ابرها که بین آسمان و زمین مسخر است برای اهل تعقل نشانه هاست).

از این آیه و صدها آیه مشابه برمی آید که خداوند انسان را دعوت به تفکّر در خلقت موجودات و آسمان و زمین و تمامی نعمتهای موجود در زمین و آسمان می کند تا با ارتباط با طبیعت به چند هدف دست یابند. 1) رسیدن به مبدأ خلقت که خداوند عزیز است 2) تحسین و تکبیر خالق و ستایش و تسبیح او 3) الهام پذیری انسان از خالق و پی بردن به رموز هستی و کسب توانایی کشف پدیده ها و آفرینش مشابه با استفاده از قوّه ی تعقل و تفکر 4) لذت بردن از آفرینش و به لذت و احساس واقعی رسیدن و به آرامش حقیقی در دامان طبیعت دست یافتن. پس بشر برای ایجاد هرنوع هنر از شعر و قصه و ساختن ساختمان های هنری و مجسمه ها و ساختن موسیقی همه و همه باید با طبیعت ارتباط پیدا کند چون بدیع ترین موضوعات در طبیعت یافت می شود و همیشه طبیعت مایۀ الهام هنرمندان بوده است و برای انسان طبیعت هماره آمیخته با اسرار و شگفتی بوده و هست و او را به تحسین وامی دارد.

زیبایی شناسی

اصل بعدی زیبایی شناسی است

حضرت علی (ع) می فرماید: خداوند زیباست و زیبایی را دوست دارد خداوند عزیز خود نیز بارها این زیبا آفرینی را به رخ انسان می کشد. و به زیبایی خلقت خود اشاره می کند. گوناگونی رنگ ها را برمی شمرد این تنوع ها خود نشان زیبایی هستی است و از خلقت انسان به عنوان بدیع ترین خلقت یاد می کند خود را صورتگری معرفی می کند که بهترین ها را خلق کرده است. کسی را یارای آن نیست که مانند او خلقت کند.

آیات زیر نمونه هایی از زیبایی شناسی قرآن را آشکار می کند.

«صِبغَةَ اللهِ ومَن اَحسَنُ مِنَ اللهِ صبغةً و نحنُ لَهُ عَبِدون». 138 سوره ی بقره.

(رنگ آمیزی خداست و هیچ رنگی بهتر از رنگ خدایی نیست و ما برای او بنده ایم)

«هوالذی بصوِرُکُم فی الاَرحامِ کیفَ شیاءُ لا اله الّا هُوَ العزیز الحکیم».6 سوره ی آل عمران.

(خداست که می نگارد صورت شما را در رحم مادران هرگونه که اراده کند خدایی جز آن ذات یکتا نیست و به هر کار تواناست).

و در آیه ی دیگر می فرماید: «فتارکَ اللهِ اَحسنَ الخالقین».

(پس آفرین باد بر خداوند که بهترین آفرینندگان است).

از تمامی آیه های موجود در قرآن و با توجه به سه آیه ذکر شده از آن  دریایی بی کران می توان دریافت که خداوند حکیم صورتگری دانا و تواناست و زیبا آفریده و زیبا رنگ آمیزی کرده و طبیعتاً زیبایی را دوست دارد و از هر چه که زیبایی هستی  را از بین ببرد ما را نهی کرده است. و تمام دستورات او در راه هدایت بشر به سوی اصل زیبایی و زیبایی شناختی است تا بشر زیبا ببینند. زیبا زندگی کند و زیبا بمیرد و زیبا محشور شود و با زیبایی ابدی نهفته در هستی جاوید بماند. و اگر انسان به تعالیم خداوند عمل کند و روح و جان خود را زیبا کند و زیبایی ظاهر و باطنی خود را در مسیر رضای او به کمال نهایی برساند. به حقیقت هستی دست یافته و مسیر هدایت خود را یافته است. و تمام وجود او لبریز از زیبایی گشته و وجود او آینه ی تمام نمایی جمال جلال الهی می شود.

تاریخ هنری

خداوند در قرآن بارها انسان ها را به تفکر در آثار باقیمانده از گذشتگان دعوت کرده و آن را مایه عبرت افراد بشر دانسته و توصیه به حفظ عادات خوب و هدایت انسان بر آن آداب تأکید کرده مانند آیات زیر: آیه ی 138 سوره ی بقره

«قد خلت من قبلکُم فسیرو فی الارض فاَنظُر کیف کانَ عَاقبَةُ المُکَدّبینِ».

(پیش از شما مللی بودند و رفتند پس سفر کنید در زمین و ببینید که چگونه است احوال و عاقبت آن هایی که وعده های خدا را تکذیب کردند )

و در آیه ای دیگر می فرمایند: سوره ی نساءِ آیه ی 26

«یُریدُ اللهُ لِیُبیّنَ لکُم سَنَنَ الذین من قبلکُم و یتُوب علیکُم و اللهُ علیمٌ حکیمٌ»

(خداوند می خواهد راه سعادت را برای شما بیان کند و شما را با آداب آنانکه پیش از شما بودند (نیکان امت ها) رهبرگردد و برشما ببخشاید وخدا دانا وبه حقایق امورآگاه است) ازمجموع دو آیه ی بالا به اهمیت آشنایی افراد بشر با گذشتگان و آثاری که از آن ها برجا مانده پي مي بريم و روشن می شود که ما ازخوبان وپاکان الگو بگیریم و به راه آن ها هدایت شویم وازکاذبان و گمراهان برات جوییم وازمسیرآن ها خود را دور کنیم و ازعاقبت آن ها عبرت بگیریم. همچنين این امر لزوم حفظ آثار باستانی و فرهنگی را برای ما روشن می کند. و پی می بریم که بنا به دستورکلام خداوند ما باید برای عبرت آموزی ازغافلان و برای الگو گیری ازنیکان همیشه درحفظ آثارمادی و معنوی گذشتگان کوشا باشیم.

تولید هنری و نقد هنری

خداوند کریم و هنرمند در آیاتی از کلام حق و موزون و هنری خود که (این کلام یک معجزه و تولید هنری است) هم از آفرینش هستی به عنوان یک هنر و خلاقیت نام می برد و هم خود قرآن را به بندگان معرفی می کند و با بیان شیوا و روشن آن را یک هنر بی بدیل در تمام اعصار می شمرد و بشر و همه ی مخلوقات را فرا می خواند که اگر می توانید همچنین کلامی بیاورید در قدرت و خلاقیت خود در آفرینش زمین آیه های فراوانی دارد که بیان همه ی آن ها از توان به دور است.

اَلم تَرَ اَنَّ خَلَقَ السموات و الارضَ بِالحَقِّ اِن یَشا یَذهِبکُم یَاتِ بِخَلقٍ جَدید. 20 سوره ی ابراهیم.

«آیا ندیدی خدا آسمان ها و زمین آفریده واگربخواهد همه را نابود می سازد وخلقتی دیگرمی آفریند»

و در جای دیگری قرآن را یک هنر عظیم می شمارد و انسان را به تدبر در آن دعوت می کند.

«افَلا یتدبَّروُن القرآن و لو کان من عِندِ غیرِاللهِ لَوَجَدُوا فیه اختلافاً». 82 سوره ی نساءِ.

(چرا تدبر نمی کنید در قرآن و اگر آن از جانب غیر خدا بود در آن اختلاف زیادی می یافتید )

«واِن کُنتُم فی ریبٍ ممّا نزَّلنا عَلی عَبدِنا فاتُوا بِسُورَةٌ من مِثلِهِ وادعوا شُهِداءِکُم مِن دون اللهِ اِن کُنتُم صادِقینَ». 23 سوره  ی بقره.

(و اگر شما شک دارید در نزول قرآن بر بنده های ما پس بیآورید مانند آن را و دعوت کنید شاهدان خود را از غیر خدا )

همانطور که می دانیم قرآن به صورت آهنگین بیان شده است ودر داخل آن برای کسانی که به ادبیات داستانی و ادبیات عرب و کلاً به شعر و نثر آشنایی دارند روشن است که قرآن سرشار از اشارات و کنایات فراوان می باشد که از این لحاظ آن را بی بدیل ساخته است و همچنین از تمام علوم در آن می توان سر رشته های فراوانی یافت از حساب و ریاضی و فیزیک گرفته تا زیست و تاریخ و شعر و سایر موارد. و سوای همه ی این ها قرآن روشن کننده ی راه است برای کسانی که اهل هدایت هستند. بی شک خداوند رحیم اولین هنرمند است و آثارش ماندگارترین و خلاقانه ترین اثرهاست و اثر خود را به نقد می گذارد و می خواهد که در آن تفکر کنیم و اگر می توانیم مثل آن را بیآوریم.

که این همان تولید هنری و نقد هنری است که هنرمند برجسته ای چون خداوند علیم آن را به انجام رسانده و به آفرینشی جدیدتر و زیباتر از آن نیز قادر است و بشر را نرسد که به کنه ذات او دست یابد. و فقط باید از او الهام بگیرید و زیبا بیافریند و خلاق و متفکر باشد و تحمّل نقد اثرش را داشته باشد و بعد از تولید هنر خویش آن را به نقد و بررسی بگذارد تا عیب آن پدیدار شود. و لايق این شود كه خداوند به او بنازد چون بهترین آفریده هایش بشر است و مقامی والا به او داده است.

نظرات شما عزیزان:

مهدي جمشيديان

ساعت12:47---28 ارديبهشت 1391

- [ایمیل]

با سلام . با اجازتون از مطالبتون بازديد كردم. ممنون مي شم با هم ارتباط داشته باشيم و از نظراتتون منو بهرمند كنيد . با تشكر . جمشيديان .معاون پرورشي دبستان پسرانه سما نجف آباد
www.samaep-parvareshi.blogfa.com

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: